Her erkek egemen sektörde olduğu gibi, oyun ve espor alanlarında da kadın görünürlüğü gittikçe artmakta. Oyunların anlatım dilinden karakter seçimine, sektördeki kadın istihdamından ücretlere kadar her alan, patriarkal dünya düzeninin getirmiş olduğu erilliği üzerinde taşımaya devam etse de, son yıllarda ciddi ilerlemeler yaşandı. Oyunların rekabetçi boyutunda ise kadın temsili giderek artmakta. Peki toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda oyun ve espor nerede durmakta?
Video Oyunlarında Kadın Görünürlüğü
Video oyunlarındaki kadınların görünürlüğü konusu başlı başına akademide cinsiyet çalışmaları kapsamında incelenen/incelenmesi gereken bir konu. Günümüzde video oyunlarındaki kadın karakterlerin sayısı hiç de azımsanacak gibi değil. Hatta neredeyse birçok oyunda, cinsiyet dağılımı açısından eşitlik sağlanıyor diyebiliriz. Ancak bu durum hep böyle değildi.
Oyunlarda kadın temsiline baktığımızda karşımıza üzücü bir tablo çıkıyor. Başlarda tamamen var olmayan kadın karakterler, sonrasında ‘kurtarılması gereken kadın’ olarak çıkıyor. Video oyunlarında oynanılabilir ilk kadın kadın karakterlerden biri olan Samus Aran ile Metroid (1986), zamanındaki diğer işlere kıyasla çok daha eşitlikçi bir tutum ortaya koyuyor. Samus Aran’ın cinsiyeti ise tüm oyun boyunca ‘erkek’ olarak varsayılmasının ardından en sonunda zırhsız karşımıza çıkması ile birlikte belli oluyor. Şunu belirtmekte fayda var; Samus Aran video oyunlarında yer alan ilk kadın karakter değil. 1982’de Ms. Pac-Man gibi örneklerle kadın karakterler, oyunlara eklenmeye başlamıştı. Ancak bunların birçoğu, oyun sonu ödülü olarak görülüyordu.
Ardından video oyunlarındaki en çarpıcı değişimlerden biri olan Lara Croft ile tanıştık. 1996’da Tomb Raider ile, oyun dünyasının en ünlü kadın karakterlerinden biri tanıtılmış oldu. Ancak Lara Croft karakteri oyunlardaki cinsiyet eşitliğinin sağlanmasında pek de yardımcı olmadı. Abartılı vücut ölçüleri ile hikayesinden ziyade bedeni ile ön plana çıkarılan, eşitlikten ziyade zevk öznesi olması için yaratılan Lara Croft, günümüzde de oldukça tepki görmekte. ‘Kurtarılması gereken’ kadın temsilinden gelinen ‘oyuncular için zevk unsuru’ kadın temsiline geçilmesi nedeniyle, kadın karakterlerin görünürlüğü artmış olsa da cinsiyet eşitliği hala sağlanamamış durumdaydı. Ancak 2000’lerin gelmesi ile durum değişmeye başladı.
2003 yılında çıkan Beyond Good & Evil, Jade karakteri ile bu konuda önemli adımlardan birini atmış oldu. Aşırı cinselleştirilen Lara Croft’a karşı güçlü ve özgür kadın imajı çizen Jade.
Günümüzde geldiğimiz noktada ise eşitlikten daha fazla bahsedebilsek de, hala yeterli değil. Assassin’s Creedve Far Cry gibi büyük oyun serilerindeki güçlü kadın temsilleri henüz çok yeni diyebiliriz. Ayrıca, toplumsal cinsiyet eşitliği bilincinin oyun sektöründe yer etmeye başlamasıyla; farklı cinsel kimliklerdeki bireylerin de yavaş yavaş oyun dünyasına girdiğini söyleyebiliriz.
Espor ve Kadın
Kadınların profesyonel espor sahnesindeki temsili maalesef hala çok kısıtlı. Yeterli rol model olmaması, baskılanan toplumsal cinsiyet rolleri, maaş eşitsizliği, sponsorların hedef kitle belirlemedeki politikaları, zorbalığa uğrama korkusu vb. birçok nedenden dolayı kadınlar profesyonel sahnede yeterince bulunamıyor. Günümüzde kadın-erkek oyuncu oranları %48-%52 gibi oranlarla birbirine çok yakın olsa da; rekabetçi sahnede aynı oranları göremiyoruz. Espor sahnesinde yer almayı başaran ilk kadın ise; 2013 yılında League of Legends rekabetçi sahnesine katılan Remilia (Maria Creveling).
Türk esporunda ise her şey çok daha yeni. 2018 yılında kurulan dünyanın ilk kadın CS:GO takımı ile Beşiktaş Esports çok kıymetli bir ilke imza atmış oldu. Aynı zamanda ekip Dünya Şampiyonu oldu. Bunun yanı sıra ülkemizdeki diğer bazı ilkelere bakacak olursak, 2020’de ilk kez Zula oyunu ile kadınlara özel espor ligi oluşturuldu. Yine geçtiğimiz yıl Steel Tactics’in ilk kadın Valorant takımını kurmasının ardından birçok espor organizasyonu, farklı oyunlarda kadın takımları çıkardı.
Genel anlamda oyun ve espor sektöründeki kadınlar giderek artıyor, artmaya da devam edecek. Bu isimlerden bazılarına bakacak olursak;
Gözde ‘miafitz’ Demiral
Sektördeki en görünür isimlerden biri olan Gözde ‘miafitz’ Demiral, “Oyunun Yıldızları” tarafından her yıl dağıtılan ödüllerde ‘’Yılın Kadın Yayıncısı’’ ödülünü alan ilk kadın yayıncı.
Neslişah ‘Ness Demir
Oxygen Esports’un kadın Valorant kadrosunda yer alan Neslişah ‘Ness Demir profesyonel bir esporcu. Daha öncesinde CS:GO sahnesinde yer almaktaydı.
Tuana Yılmaz
Espor ve oyun sektörünün içerisinde olan bir isim Tuana. PUBG Türkiye YouTube kanalı üzerinden paylaşılan “Bu Neyin Tavası” programının sunucusu. Aynı zamanda Twitch üzerinden yayınlar da gerçekleştirmekte.
Pelin “Pqueen” Baynazoğlu
Twitch üzerinde şüphesiz en çok tanınan yayıncılardan olan Pelin, en çok izlenen kadın yayıncılar sıralamasında dünya çapında ilk 10’a girmeyi başaran tek Türk kadını. Eğlenceli yayınlarının yanı sıra toplumsal sorunlara karşı olan duyarlılığı ile de ön plana çıkıyor.
Helin Erol
Türkiye League of Legends espor sahnesinde Royal Youth takımı ile birlikte oynayan Helin, VFŞL’de İlk Kez Forma Giyen Kadın Oyuncu Oldu.
Yazarın Notu
Bu isimler ve sayısı sektörde giderek artan kadınların hepsi çok değerli. Çoğu zaman karşılaştıkları siber zorbalıklara aldanmadan, karalama kampanyalarına kulak asmadan başarılarına başarı katan tüm kadınları buradan saymam mümkün değil. Erkek egemen bu sektörde ayakta kalmaya çalışan tüm kadınların ve hayatın her yer yerinde kadın olarak var olmaya çalışan her kadının 8 Mart Dünya Kadınlar Günü kutlu olsun! Korkmadığımız, güvende, sevgiyle ve özgür olduğumuz günler dileğiyle.
